Katedra Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki

 W dniach 10 – 11 czerwca 2011 r. w Krakowie odbyła się konferencja Komisji Socjolingwistyki afiliowanej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów zorganizowana przez Katedrę Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obrady odbywały się w Collegium Novum UJ. Oprócz językoznawców z wielu krakowskich instytucji naukowych w konferencji brali czynny udział goście z licznych ośrodków zagranicznych (Berlina, Freiburga, Wilna, Kijowa, Mińska, Bańskiej Bystrzycy) i polskich (Warszawy, Poznania, Lublina, Bydgoszczy, Szczecina, Krakowa). Wygłoszono 17 referatów, którym towarzyszyły ożywione dyskusje. Przedmiotem obrad były zarówno ogólne zagadnienia metodologiczne, jak i szczegółowe problemy badawcze, zapoznano się także ze stanem badań socjolingwistycznych w poszczególnych krajach.

Dwa spośród wystąpień przedstawiały sytuację języków słowiańskich w ogólności.

Otwierający obrady referat Władysława Lubasia (Uniwersytet Opolski) dotyczył polityki językowej państw słowiańskich – dawnej i współczesnej. Pokazał między innymi ścieranie się przeciwstawnych tendencji nacjonalistycznych i pluralistycznych, puryzmu i liberalizmu językowego. W drugim wystąpieniu Juliane Besters-Dilger (Uniwersytet we Freiburgu) mówiła o wzajemnych wpływach poszczególnych języków słowiańskich w różnych epokach historycznych i o czynnikach, które przyspieszały bądź hamowały zmiany językowe w tym zakresie. Charakter metodologiczny miał referat Wladimira Patraša (Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy), w którym autor zajął się m.in. pojęciem ustności w  socjolingwistycznych badaniach komunikacji bezpośredniej. Halina Kurek (Uniwersytet Jagielloński) mówiła o przemianach językowych współczesnej polszczyzny w powiązaniu z procesami społecznymi. Zmiany językowe były również tematem wystąpienia Eugenii Karpiłowskiej (Narodowa Akademia Nauk Ukrainy), która omówiła czynniki socjalne wpływające na normę we współczesnym języku ukraińskim na przykładzie innowacji, takich jak neologizmy, neosemantyzmy i zapożyczenia.

Dwa referaty dotyczyły stanu zachowania dialektów. Zbigniew Greń (Uniwersytet Warszawski) omówił parametry socjolingwistyczne w badaniach terenów pogranicznych, m.in. typy postaw wobec gwary i czynniki sprzyjające jej zachowaniu na przykładzie Śląska Cieszyńskiego. Również Halina Pelcowa (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) naświetliła społeczne uwarunkowania zachowania i zaniku gwar. Z kolei Władysław Śliwiński (Uniwersytet Jagielloński) przeanalizował gwarę w „Weselu" S. Wyspiańskiego z perspektywy socjolingwistycznej. Jolanta Tambor (Uniwersytet Śląski) przedstawiła dyskusje, które toczą się na temat statusu dialektu/języka śląskiego, dowodząc, że wśród Ślązaków istnieje społeczne zapotrzebowanie na prawne uznanie ich mowy za język regionalny. 

Tematem kilku wystąpień był język używany w miastach. Larysa Masenko (Akademia Kijowsko-Mohylańska) przedstawiła socjokulturową charakterystykę form mówionych w ośrodkach miejskich Ukrainy. Wystąpienie Anny Piotrowicz i Małgorzaty Witaszek-Samborskiej (Uniwersytet Adama Mickiewicza) dotyczyło zjawiska neosemantyzacji w poznańskiej leksyce regionalnej. Małgorzata Święcicka (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) omówiła stan, metody i perspektywy badań nad stereotypem w językowym obrazie miasta.

Duża grupa referatów dotyczyła odmian środowiskowych i zawodowych języka.  Elena Łukaszaniec (Państwowy Uniwersytet Lingwistyczny w Mińsku) przedstawiła rosyjskie badania nad socjolektami - ich  stan, główne kierunki badawcze i perspektywy, w tym szczególnie badania nad żargonem przestępczym. Referat Ewy Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński) dotyczył odmian zawodowych ze szczególnym uwzględnieniem języka policjantów i żołnierzy. Przedmiotem wystąpienia Bogdana Walczaka (Uniwersytet Adama Mickiewicza) był socjolekt szlachecki – jego najważniejsze wyznaczniki oraz rola w historii polszczyzny.

Dwa referaty dotyczyły j. polskiego poza granicami kraju. Irena Masojć (Wileński Uniwersytet Pedagogiczny) omówiła formy adresatywne w polszczyźnie wileńskiej, znacznie odbiegające od ogólnopolskiej normy grzecznościowej. Z kolei Alicja Nagórko (Uniwersytet Humboldtów) poddała analizie polszczyznę studentów uczelni niemieckich pozostającą pod silnym wpływem języka niemieckiego.

W czasie trwania konferencji odbyło się posiedzenie Komisji Socjolingwistyki przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, na którym  między innymi przedstawiono nowych członków Komisji oraz omawiano plany kolejnych konferencji i serii wydawniczej poświęconej socjolingwistyce slawistycznej.

Konferencja pozwoliła na zapoznanie się z głównymi kierunkami badawczymi, problemami metodologicznymi i możliwościami rozwoju badań w poszczególnych krajach, stwarzając okazję do dalszej współpracy socjolingwistów wielu ośrodków.

Agnieszka Sieradzka-Mruk.